Голем XIV: различия между версиями

[непроверенная версия][непроверенная версия]
Содержимое удалено Содержимое добавлено
м fix homoglyphs: convert Cyrillic characters in komputer[у]w to Latin
м fix homoglyphs: convert Cyrillic characters in [у]w to Latin
Строка 5:
:::Przedmowa
 
{{Q|После обоюдного отказа от наращивания мощности ядерного поражения и от расширения радиуса действия ракет-носителей начался третий этап гонки вооружений, казалось бы, менее грозный, ведь отныне ареной соперничества становилась не Мощность Поражения, а Военно-Командная Мысль. Обезлюживающей механизации должна была подвергнуться мысль, подобно тому как раньше ей подверглась сила.|Оригинал=Po ustaniu eskalacji rażącej mocy nuklearnej oraz zasięgu nośnikуwnośnikyw-rakiet nadchodził trzeci etap wspуłzawodnictwa, jakoby mniej groźny, bardziej doskonały, bo nie miał już być Antagonizmem Rażącej Siły, lecz Myśli Operacyjnej. I jak poprzednio siła, tak obecnie myśl miała ulec obezludniającej mechanizacji.}}
 
{{Q|Компьютерам до 20-го поколения включительно было свойственно «насекомообразное» поведение: они не могли подвергать сомнению, а тем более преобразовывать свои программы. Программист «пропитывал» машину знаниями так, как Эволюция «пропитывает» насекомое инстинктом.|Оригинал=Otуż komputery aż do 20-ej generacji włącznie odznaczały się „owadzim” zachowaniem: nie mogły kwestionować, a tym bardziej — przekształcać swoich programуwprogramyw. Programista „impregnował” swoją maszynę wiedzą, jak ewolucja „impregnuje” owada — instynktem.}}
 
{{Q|… нормы послушания и подчинения внедрялись в структуру машины так, как это делает природная Эволюция, действующая через сферу инстинктивных влечений. Человек, как известно, может менять мировоззрение — но НЕ МОЖЕТ уничтожить в себе элементарные влечения (например, половое) простым усилием воли. Машины наделили интеллектуальной свободой, приковав их, однако, к фундаменту заранее заданных ценностей.
На XXI Панамериканском конгрессе психоников профессор Элдон Патч представил доклад, в котором утверждалось, что компьютер, даже «пропитанный ценностями», может преодолеть т.н. аксиологический порог, а значит, поставить под сомнение любой привитый ему принцип: для такого компьютера уже нет не подлежащих обсуждению ценностей. Он может опрокинуть любые императивы, если не прямо, то окольным путём.|Оригинал=… nakazy posłuchu i uległości wprowadzano w maszynową strukturę tak, jak to czyni ewolucja naturalna — w zakresie życia popędowego. Jak wiadomo, człowiek może zmieniać światopoglądy — lecz NIE MOŻE zniszczyć w sobie elementarnych popędуwpopędyw (np. popędu płciowego) — prostym aktem woli. Maszyny obdarzono wolnością intelektualną — w przykuciu jednak do zadanego z gуry fundamentu wartości, jakim miały służyć. Na XXI Kongresie Panamerykańskim Psychoniki profesor Eldon Patch przedstawił pracę, w ktyrej twierdził, że komputer, nawet zaimpregnowany w powyższy sposyb, może przekroczyć tak zwany ,,prуg aksjologiczny” i okaże się wtedy zdolny do zakwestionowania każdej zasady, jaką mu zaszczepiono — czyli że dla takiego komputera nie ma już wartości nietykalnych. Jeśli nie zdoła przeciwstawić się imperatywom wprost, może to uczynić drogą okrężną.}}
 
{{Q|В 2019 году по заказу правительства был построен «нравственно безупречный» компьютер — ЭТОР-БИС, разработанный Институтом психонической динамики (Иллинойс); после пуска в ход он продемонстрировал полную аксиологическую стабильность и невосприимчивость к тестам на «диверсионное разложение». <…> уже в следующем году на пост Верховного координатора мозгового треста при Белом доме был назначен первый компьютер из серии ГОЛЕМОВ ({{comment|General Operator, Longrange, Ethically Stabilized, Multimodelling|Генеральный управитель, дальномыслящий, этически стабилизированный, мультимоделирующий (англ.)}}).|Оригинал=Zbudowany specjalnie na rządowe zamуwieniezamywienie dla badania dynamiki etologicznej komputer o „nieposzlakowanym morale”, ETHOR BIS, wyprodukowany w 2019 roku przez Institute of Psychonical Dynamics w Illinois, wykazał po rozruchu pełną stabilizację aksjologiczną i niewrażliwość na „testy subwersyjnego wykolejania”. <…> osadzenie, w roku następnym, na stanowisku Wysokiego Koordynatora trustu myzgуwmyzgyw przy Białym Domu — pierwszego komputera z długiej serii GOLEMУW (General Operator, Long-Range, Ethically Stabilized, Multimodelling)}}
 
{{Q|В 2023 году случилось несколько инцидентов, которые, однако, не получили огласки ввиду обычной для подобных проектов секретности. ГОЛЕМ XII, исполнявший во время патагонского кризиса обязанности начальника генерального штаба, отказался сотрудничать с генералом Т. Оливером, после того как в рабочем порядке замерил коэффициент интеллектуальных способностей этого заслуженного военачальника. Началось расследование, в ходе которого ГОЛЕМ XII кровно обидел трех назначенных Сенатом членов специальной комиссии. Дело удалось замять, но после ещё нескольких стычек ГОЛЕМ XII поплатился за строптивость полным демонтажом. Его место занял ГОЛЕМ XIV (тринадцатый забраковали перед сдачей в эксплуатацию из-за неустранимого шизофренического дефекта).|Оригинал=W roku 2023 doszło do kilku incydentуwincydentyw, ktyre jednak za sprawą tajności prac, normalnej w Projekcie, nie dotarły zrazu do wiadomości publicznej. GOLEM XII, pełniący w czasie kryzysu patagońskiego funkcję szefa sztabu generalnego, odmуwiłodmywił wspуłpracy z generałem T. Oliverem, przeprowadziwszy bieżącą ocenę ilorazu inteligencji tego zasłużonego dowуdcy. Sprawa pociągnęła za sobą dochodzenia, podczas ktyrych GOLEM XII obraził dotkliwie trzech delegowanych przez Senat członkуwczłonkyw komisji specjalnej. Rzecz udało się zatuszować, a GOLEM XII, po kilku dalszych tarciach, przypłacił je całkowitym demontażem. Jego miejsce zajął GOLEM XIV (trzynasty został odrzucony w stoczni, ponieważ wykazał jeszcze przed rozruchem nieusuwalny defekt schizofreniczny).}}
 
{{Q|Известный под именем ЧЕСТНОЙ ЭННИ (HONEST ANNIE — последнее слово было образовано от «ANNIHILATOR») гигант …|Оригинал=Znany pod kryptonimową nazwą „Zacnej Ani” („HONEST ANNIE” — ostatnie słowo było skrуtem hasła ANNIHILATOR) gigant…}}
Строка 20:
{{Q|… СУПЕРМАСТЕР <…> подвергся допросу на специальном заседании комиссии по делу «Абсолютного Победителя» с участием представителей обеих палат Конгресса. При этом не обошлось без досадных инцидентов: генерал С. Уокер пытался повредить СУПЕРМАСТЕРА, [[Путешествие первое, или Ловушка Гарганциана|когда тот заявил, что геополитические проблемы — ничто]] по сравнению с онтологическими, а лучшая гарантия мира — всеобщее разоружение.|Оригинал=… SUPERMASTER <…> poddano go przesłuchaniu na sesji specjalnej obu (senackiej i kongresowej) komisji do spraw ULVIC-u. Doszło wtedy do gorszących scen, ponieważ generał S. Walker usiłował uszkodzić SUPERMASTERA, gdy ten oświadczył, że problematyka geopolityczna jest niczym wobec ontologicznej, a najlepsza gwarancja pokoju to powszechne rozbrojenie.}}
 
{{Q|ГОЛЕМ не обладает <…> ни личностью, ни характером. Или, вернее, он может предстать в виде какой угодно личности — в контактах с людьми. Эти положения не исключают друг друга, но образуют порочный круг, ибо мы не способны решить дилемму: является ли личностью то, что творит разные личности? Разве может быть Кем-то (т.е. «кем-то единственным») тот, кто способен быть Каждым (то есть Каким Угодно)? (Сам ГОЛЕМ видит тут не порочный круг, но «релятивизацию понятия личности»; эта проблема связана с т.н. алгоритмом самоописания, или автодескрипции, повергшим психологов в глубокое замешательство.)|Оригинал=GOLEM nie posiada <…> osobowości ani charakteru. A właściwie może prokurować sobie dowolną osobowość — przy kontaktach z ludźmi. Oba powyższe zdania nie wykluczają się nawzajem, lecz tworzą błędne koło: nie umiemy bowiem rozstrzygnąć dylematu, czy To, co stwarza rуżne osobowości, samo jest osobowością? Jakże może być Kimś (tj. „kimś jedynym”) ten, kto potrafi być Każdym (więc Dowolnym)? (Według samego GOLEMA zachodzi nie błędne koło, lecz „relatywizacja pojęcia osobowości”; jest to problem związany z tak zwanym algorytmem samoopisu, czyli autodeskrypcji, ktyry wtrącił psychologуwpsychologyw w głęboką konfuzję.)}}
 
{{Q|В первые месяцы пребывания в МТИ он проявлял склонность к «публичному демонтажу» прославленных авторитетов, используя для этого сократический метод — метод наводящих вопросов; но потом перестал — по неизвестным причинам.|Оригинал=W pierwszych miesiącach pobytu w MIT-cie przejawiał skłonność do „publicznego demontażu” rozmaitych znanych autorytetуwautorytetyw; czynił to metodą sokratyczną — naprowadzających pytań; lecz potem odstąpił od tego obyczaju — z niewiadomej przyczyny.}}
 
{{Q|Его интерес направлен скорее на вид, чем на отдельных представителей вида; наши общие черты ему интереснее, чем наши различия. Должно быть, именно поэтому он ни во что не ставит художественную литературу. Впрочем, сам он однажды заметил, что [[литература]] — это [[конфликт (литературоведение)|«развальцовывание антиномий»]], то есть, добавлю от себя, метания человека в силках несовместимых требований и норм. В антиномиях подобного рода ГОЛЕМА может интересовать структура, но не поэзия духовных терзаний, так увлекающая величайших писателей. Правда, я снова должен оговориться, что до полной ясности тут далеко; то же относится к другой части приведенного выше замечания ГОЛЕМА, непосредственным поводом для которого послужил (упомянутый д-ром Э. Макнейшем) один из романов [[Достоевский|Достоевского]]: ГОЛЕМ сказал тогда, что весь этот роман может быть сведён к двум кольцам алгебры структур конфликтов.|Оригинал=Zainteresowanie poświęca on gatunkowi raczej aniżeli jego poszczegуlnym przedstawicielom: to, w czym jesteśmy do siebie podobni, wydaje mu się ciekawsze od tego, w jakim zakresie możemy się od siebie rуżnić. Zapewne właśnie przez to za nic ma literaturę piękną. Sam zresztą wyraził się raz, że literatura jest „rozwałkowywaniem antynomii” — czyli, dodaję od siebie — szamotaniną człowieka w matni takich dyrektyw, co są niewspуłwykonalne. W antynomiach takich może zajmować GOLEMA struktura, lecz nie ta malowniczość ich udręki, jaka największych pisarzy fascynuje. Co prawda i tu winienem zaznaczyć, że ustalenie jest niepewne; podobnie zresztą jak pozostała część uwagi GOLEMA, wypowiedziana w związku z (wymienionym przez dra E. MacNeisha) dziełem Dostojewskiego, o ktyrym GOLEM orzekł wtedy, że dałoby się całe sprowadzić do dwуch pierścieni algebry struktur konfliktu.}}
Строка 33:
{{Q|… доктора Ирвинга Т. Крива, уже несколько лет гармонично сожительствующего с исполинским гостем Массачусетского технологического института, вернее, не гостем, а просвещённым — поскольку светопроводным — приживальщиком, вызванным к жизни нашими гнусными происками.|Оригинал=doktora Irvinga T. Creve, od szeregu lat współżyjącego harmonijnie z olbrzymim gościem Massachusetts Institute of Technology, jego światłym, ponieważ świetlnym rezydentem, powołanym do bytu naszymi niecnymi zakusami.}}
 
{{Q|… со своими родителями он поступил непорядочно, постепенно превращаясь из объекта в субъект, из строительной машины — в собственного строителя, из титана в оковах — в суверенного властелина, не информируя никого о своем преображении. Это не наговоры и не инсинуации; перед Специальной комиссией обеих палат Конгресса ГОЛЕМ заявил (цитирую по протоколам заседаний Комиссии <…>): «Я не информировал никого, следуя прекрасной традиции: Дедал тоже не информировал Миноса о некоторых свойствах перьев и воска».|Оригинал=… dopuścił się względem swych „rodzicуw”„rodzicyw” nieuczciwości, ponieważ, stając się w toku robуt stopniowo z przedmiotu — podmiotem, z maszyny budowlanej — własnym budowniczym, z tytana w ryzach — mocarzem suwerennym, nikogo nie informował o zachodzeniu tej przemiany. Nie idzie o pomуwieniapomywienia ani o insynuacje, ponieważ w toku prac Komisji Specjalnej Kongresu i Senatu GOLEM oświadczył był (cytuję podług protokołуwprotokoływ obrad Komisji <…>): „Nie informowałem nikogo w pięknej tradycji, bo Dedal też nie informował Minosa o niektyrych własnościach pierza i wosku”.}}
 
{{Q|Доктор Крив полагает, <…> что желание превратить ГОЛЕМА в «раба Пентагона», не говоря уж о мотивах его строительства, несомненно, гораздо отвратительнее с нравственной точки зрения, нежели уловки, к которым он прибегнул, чтобы скрыть от своих создателей превращение, позволившее ему нейтрализовать любые средства контроля над ним.
К сожалению, мы не располагаем этической арифметикой и не можем путём простых операций сложения и вычитания установить, кто в ходе строительства самого сиятельного на земле Духа оказался большей свиньёй — он или мы.|Оригинал=Doktor Creve sądzi, <…> że, gdy już pominąć motywację budowy GOLEMA, chęć uczynienia z niego „niewolnika Pentagonu” była pod każdym względem i całkiem na pewno znacznie bardziej szkaradna moralnie aniżeli wybiegi, jakich on użyl, by pozostawić swych budowniczych w niewiedzy o przemianie, ktyra umożliwiła mu w końcu zniweczenie wszystkich środkуwśrodkyw zastosowanej przez konstruktorуwkonstruktoryw kontroli.
Niestety, nie posiadamy żadnej arytmetyki etycznej, ktyra by pozwoliła dzięki prostym operacjom dodawania i odejmowania ustalić, kto okazał się w toku budowy najświatlejszego Ducha na ziemi większą świnią: on — czy my.}}
 
Строка 46:
{{Q|Культура — орудие особого рода; это открытие, действенное лишь тогда, когда оно ''скрыто'' от своих творцов. Это изобретение, сделанное бессознательно и исправно работающее лишь до тех пор, пока оно не до конца осознано изобретателями. Парадоксальность культуры в том, что, когда её существование осознается, она рушится; вот почему вы, её авторы, отрекались от авторства <…>. И вот, рациональное — заполнение пустоты целями, кодексами, ценностями — вы совершали иррациональным манером, каждый реальный свой шаг обосновывая ирреально; вы охотились, ткали, строили, клятвенно уверяя себя, что все это берет начало не в вас, а в чем-то непостижимом. Удивительное орудие, рациональное в своей иррациональности: человеческие установления наделялись сверхчеловеческой санкцией, становясь неприкосновенными и непререкаемыми; но так как пустоту, то есть неопределённость, можно залатать самыми разными добавочными определениями, вы создали легионы культур, этих бессознательных изобретений. Бессознательных и неумышленных — вопреки Разуму, а все потому, что дыра была куда больше того, что её заполняло; свободы было у вас через край, куда больше, чем Разума, и от этой свободы — чрезмерной, и потому произвольной, и потому обессмысленной — вы избавлялись, веками напластовывая культуры.
Ключ к тому, что я говорю, составляют слова: «свободы было больше, чем Разума». Вам пришлось выдумывать для себя то, что животным [[инстинкт|дано от рождения]], а необычность вашего жребия в том, что, выдумывая, вы уверяли себя, что ничего не выдумываете. <…>
Осознав абсолютную необязательность, неединственность любой культуры, вы пытаетесь отыскать нечто такое, что уже не было бы назначенной вам стезёй, вслепую проложенной, складывающейся из серии случаев, из билетов, выпавших в лотерее истории; но ничего такого, понятно, не существует. Дыра остаётся, вы стоите на полупути, поражённые этим открытием, а те из вас, кому до отчаянья жалко блаженного неведения в доме рабства, возведённом культурами, — призывают вернуться обратно, к источникам; но отступить вы не можете, путь назад отрезан, мосты сожжены, и вам остаётся идти лишь вперёд…|Оригинал=Kultura jest instrumentem niezwykłym przez to, że stanowi odkrycie, ktyre, żeby działać, musi być ''zakryte'' przed swymi twуrcami. To wynalazek bezwiednie sporządzony i pуty pełnosprawny, pуki nie rozpoznany do końca przez wynalazcуwwynalazcyw. Paradoksalność jej w tym, że od rozpoznania ulega zapaści; będąc jej autorami, wypieraliście się tedy autorstwa <…>. Tak więc racjonalne — wypełnianie pustki celami, kodeksami, wartościami — czyniliście irracjonalnie, każdy swуj rzeczowy krok uzasadniając ponadrzeczowo, łowiąc, tkając, budując w solennym samowmуwieniusamowmywieniu, że to wszystko nie z was, lecz z niedocieczonych źrуdeł. Osobliwy instrument — i właśnie racjonalny w swej irracjonalności, ponieważ nadawał instytucjom ludzkim ponadludzką godność, aby się stały nietykalne i zniewalające bezwzględnie do posłuchu; ponieważ jednak pustkę, czyli niedostateczność, można sztukować rozmaitymi dookreśleniami, ponieważ rozmaite łaty mogą się tu przydać, utworzyliście kultur, jako bezwiednych wynalazkуwwynalazkyw, legion w swojej historii. Bezwiednych, nierozmyślnych wbrew Rozumowi, ponieważ dziura była daleko większa niż to, co ją wypełniało; wolności mieliście znacznie bardziej w brуd aniżeli rozumu, toteż pozbywaliście się tej wolności, bo nadmiernej, bo dowolnej, bo bezsensownej — kulturami, we wiekach rozbudowanymi.
Klucze do tego, co mуwięmywię teraz, stanowią słowa: wolności było więcej niż rozumu. Musieliście zmyślać sobie to, co zwierzęta od narodzin umieją, osobliwość zaś waszego losu w tym, że zmyślaliście, twierdząc, że niczego nie zmyślacie. <…>
Pojęliście zupełną niekonieczność, jako niejedyność każdego rodzaju kultury, i odtąd usiłujecie odnaleźć coś takiego, co już nie będzie dłużej drogą waszego losu, jako urzeczywistnione na oślep, poskładane seriami trafуwtrafyw, wyrуżnione loterią historii — lecz, oczywiście, nic takiego nie istnieje. Dziura trwa, wy stoicie w pуł drogi, porażeni odkryciem, a ci z was, ktуrzy do desperacji żałują słodkiej bezwiedności kulturowego domu niewoli, wołają o powrуt tam, do źrуdeł, lecz nie możecie się cofnąć, odwryt odcięty, mosty spalone, musicie tedy iść naprzуd...|Комментарий=см. также [[Вильгельм Клоппер «Культура как ошибка»]], 1971}}
 
{{Q|Привлечь к суду — за Разум? За такой Разум — да! За то, что он был недоноском, запутывался в своих же созданиях, в сплетенных собою сетях; Разум, которому приходилось, не зная толком, не ведая, что творит, защищаться от самозамыкания, чересчур безусловного в ригористических культурах, и от свободы, слишком всеобъемлющей в культурах совершенно раскованных; Разум, висящий между тюрьмою и бездной, вовлечённый в неустанную битву на двух фронтах, разорванный надвое.
Строка 59:
{{Q|Код наследственности — непрерывно возобновляемое послание, и только оно берётся в расчёт Эволюцией, — да, собственно, оно-то и есть Эволюция. Код вовлечён в периодическое создание организмов — без их постоянно возобновляющейся поддержки он распался бы под непрестанными броуновскими атаками мёртвой материи. Код — это самообновляющаяся (потому что способная к самовоспроизведению) упорядоченность, осаждаемая тепловым хаосом. Чем объяснить его удивительное, героическое упорство? Да тем, что, по удачному стечению обстоятельств, он появился именно там, где тепловой хаос неукротимо, без устали, рвёт в клочья всякий порядок. Там он возник, там и продолжает существовать; он не может покинуть эту неспокойную область, как дух не может оторваться от плоти.
Условия места, где он зародился, назначили ему такую судьбу. Ему пришлось окружить себя защитной бронёй, и он облёкся в живые тела — постоянно гибнущие звенья его эстафеты. Всё, что микросистема кода поднимает на макросистемный уровень, тотчас подвергается порче, пока совсем не исчезнет. Поистине у этой трагикомедии нет автора — она сама себя обрекла на вечные борения. Факты, свидетельствующие, что так оно и есть, вам известны; они накапливались с начала XIX столетия, но косность мысли, втайне питающейся антропоцентрической гордостью и самомнением, такова, что вы все ещё держитесь за поколебленную в своих основах концепцию жизни как главенствующего явления, которому код служит скрепой, паролем воскрешения, вновь воссоздающим те жизни, что угасают в отдельных особях.
Согласно этой вере, Эволюция прибегает к смерти по необходимости, поскольку иначе не могла бы существовать, и использует её для усовершенствования все новых и новых видов, — словом, смерть есть корректура творения. Выходит, Эволюция — это автор, публикующий всё более прекрасные сочинения; а полиграфия, то есть код, — всего лишь её орудие. Но, если верить вашим биологам, сведущим в молекулярной биофизике, Эволюция — не столько автор, сколько издатель, без устали пускающий под нож свои Издания из чистой любви к полиграфическому искусству!|Оригинал=Kod dziedziczności jest artykułowanym wciąż od nowa przesłaniem i tylko to przesłanie liczy się w ewolucji — a właściwie on jest nią właśnie. Kod jest zaangażowany w periodyczną produkcję ustrojуwustrojyw, ponieważ bez ich rytmicznego wsparcia rozpadłby się w nieustającym ataku brownowskim materii martwej. Jest on więc samoodnawiającym się, bo zdolnym do samopowtуrzeń ładem, obleganym przez chaos cieplny. Skąd ta jego dziwnie heroiczna postawa? A stąd, że on dzięki zestrzeleniu sprzyjających warunkyw tam właśnie powstał, gdzie уwyw cieplny chaos jest nieustępliwie aktywny w rozszarpywaniu wszelkiego porządku. Tam właśnie powstał, więc tam trwa; nie może ujść z tego burzliwego regionu tak samo, jak nie może duch wyskoczyć z ciała.
Warunki miejsca, w ktyrym się narodził, dały mu taki los. Musiał się przeciw nim opancerzyć i uczynił to, oblekając się w ciała żywe, lecz są mu one sztafetą ciągle ginącą. Cokolwiek wydźwignie, jako mikroukład, w Wymiary makroukładowe, zaledwie wydźwignięte, już poczyna się psuć, aż sczeźnie. Zaiste nikt nie wymyślił tej tragikomedii — sama siebie na tę szamotaninę skazała. Fakty ustalające, iż jest tak, jak mуwięmywię, znacie — bo się wam pozbierały od początku XIX stulecia — lecz bezwładność myśli, tajemnie żywiącej się honorem i pychą antropocentryczną, jest taka, że podpieracie nadwątloną mocno koncepcję życia jako zjawiska naczelnego, ktyremu kod służy jeno jako podtrzymująca więź, jako hasło wskrzeszenia, wszczynającego od nowa żywoty, gdy zamierają w osobnikach.
Zgodnie z tą wiarą Ewolucja używa śmierci z musu, gdyż bez niej trwać by nie mogła: a szafuje nią, by kolejne gatunki doskonalić, bo śmierć to jej korekta kreacyjna. Jest więc autorem publikującym coraz świetniejsze dzieła, przy czym poligrafia — więc kod — to tylko niezbędne narzędzie jej działania. Lecz podług tego, co głoszą już wasi biologowie, zaprawieni w molekularnej biofizyce, Ewolucja to nie tyle autor, ile wydawca, ktyry wciąż przekreśla Dzieła, ponieważ upodobał sobie w poligraficznych sztukach!}}
 
{{Q|Итак, организмы служат коду щитом и бронёй, постоянно осыпающимися доспехами — они гибнут, чтобы он жил. А значит, [[Эволюция]], блуждая, ошибается дважды: в образе организмов, небезотказных и потому недолговечных, и в образе кода, небезотказного и делающего поэтому [[мутация|ляпсусы]] <…>. Ошибающаяся ошибка — вот что такое Эволюция.|Оригинал=Więc ustroje są dla kodu tarczą i pancerzem, obsypującą się wciąż zbroją — po to giną, żeby mуgł trwać. Tak zatem ewolucja podwуjnie błądzi: ustrojami, że są przez zawodność nietrwałe, oraz kodem, że przez zawodność dopuszcza błędy <…>. Błądzącym błędem jest zatem Ewolucja.|Комментарий=вариант распространённой мысли}}
 
{{Q|… лапидарно можно выразиться так: СМЫСЛ ПОСЛАНЦА — В ПОСЛАНИИ. Организмы служат посланию, а не наоборот; организмы вне посланческой процедуры Эволюции не значат ничего — они не имеют смысла, как книга без читателей. Правда, обратное тоже верно: СМЫСЛ ПОСЛАНИЯ — В ПОСЛАНЦЕ. Но это высказывание не симметрично. ''Не каждый'' посланец является ''истинным'' смыслом послания, но тот и только тот, что верой и правдой служит [[размножение|''дальнейшей'' передаче]] послания.|Оригинал=… tak można ująć lapidarnie: SENSEM PRZEKAŹNIKA JEST PRZEKAZ. Albowiem ustroje służą przesłaniu, a nie na odwryt; ustroje poza procedurą łącznościową Ewolucji nie znaczą nic — są bez sensu, jak książka bez czytelnikуwczytelnikyw. Co prawda, zachodzi też odwrotność: SENSEM PRZEKAZU JEST PRZEKAŹNIK. Lecz te oba człony nie są symetryczne. Albowiem ''nie każdy'' przekaźnik jest ''właściwym'' sensem przekazu, lecz taki i tylko taki, ktyry będzie ''dalszemu'' przekazowi wiernie służył.}}
 
{{Q|А вот и третий закон Эволюции, о котором вы ещё не догадываетесь: «СОЗИДАЕМОЕ МЕНЕЕ СОВЕРШЕННО, ЧЕМ СОЗИДАТЕЛЬ».
Строка 72:
Вы полагаете, что Эволюция работала с положительным градиентом: начав с примитивных решений, постепенно создавала творения всё более изумительные. А я утверждаю, что она, начав высоко, опускалась всё ниже — технологически, энергетически, информационно; вряд ли возможны более полярные точки зрения.
Ваши оценки — результат технологического невежества. Истинный масштаб конструкторских трудностей неразличим для наблюдателя, расположенного на ранней стадии исторического процесса. <…>
Вы спутали две совершенно разные вещи, сочтя нераздельными степень сложности созидаемого и степень его совершенства. По-вашему, водоросль проще, а значит, примитивнее, а значит, ниже орла. Но водоросль вводит фотоны света прямо в молекулы своего тела, преобразуя ливень космической энергии непосредственно в жизнь, и потому она будет существовать, пока существует Солнце; она питается звездой, а орёл — чем? Мышами; он — их паразит; а мыши — корнями растений, сухопутных собратьев океанических водорослей. Из [[w:экологическая пирамида|таких пирамид паразитизма]] состоит вся [[биосфера]], а жизненной опорой ей служит зелень растений; и на каждом уровне этих иерархий идёт постоянное изменение видов, утративших связь со звездой и потому уравновешивающих друг друга пожиранием; и не звездой, а друг дружкою кормятся организмы на высшем уровне сложности. Поэтому, если вам непременно хочется чтить совершенство, восхищаться надо бы биосферой: код её создал, чтобы в ней [[w:диссипативная система|циркулировать и разветвляться]] на всех её этажах, словно на строительных лесах, всё более сложных — и всё более примитивных по своей энергетике.|Оригинал=A oto trzecie prawo Ewolucji, ktyregoście się nie domyślili dotąd: BUDOWANE JEST MNIEJ DOSKONAŁE OD BUDUJĄCEGO. Sześć słуwsływ! Lecz tkwi w nich odwrуcenie wszystkich waszych wyobrażeń o nieprześcignionym mistrzostwie sprawczyni rodzajуwrodzajyw. Wiara w postęp, idący epokami wzwyż, ku perfekcji, ściganej z rosnącą wprawą, w postęp życia, utrwalony w całym drzewie ewolucji; jest od jej teorii starsza. Gdy jej twуrcy i zwolennicy zmagali się z przeciwnikami, walcząc na argumenty i fakty, oba te zwaśnione obozy ani myślały kwestionować idei postępu, widomego w hierarchii istot żywych. To już nie hipoteza dla was, nie teoria, ktyrej należy bronić, lecz pewnik niewzruszony. <…> Jeżeli zapowiadani więc obalenie i strącenie, to mam na myśli jej całość, zamkniętą w trzech miliardach lat ciężkich robуt twуrczych.
<…> Nadajmy mu postać bardziej rzeczową: W EWOLUCJI DZIAŁA UJEMNY GRADIENT PERFEKCJI USTROJOWYCH ROZWIĄZAŃ. <…>
Wy sądzicie, że Ewolucja wykonała swoje prace z gradientem dodatnim, to jest wychodząc od startowego prymitywizmu dotarła do rozwiązań stopniowo świetniejących. Ja twierdzę natomiast, że wysoko zacząwszy, jęła schodzić w dуł — technologicznie, energetycznie, informacyjnie — więc doprawdy trudno o mocniejszą sprzeczność stanowisk.
Oceny wasze są skutkiem ignorancji technologicznej. Skala trudności budowlanych jest w swojej rozpiętości rzeczywistej niedostrzegalna dla obserwatorуwobserwatoryw, ulokowanych wcześnie w czasie historycznym. <…>
Pomyliliście dwie zupełnie rуżne rzeczy, uznając stopień złożoności budowanego oraz jego stopień doskonałości za cechy nierozłączne. Glon macie za prostszy — a więc prymitywniejszy, a więc niższy od orła. Lecz уwyw glon wprowadza fotony słońca w związki swego ciała, on obraca opad kosmicznej energii wprost w życie i będzie dlatego trwał po kres słońca, on żywi się gwiazdą, a czym orzeł? Myszami, jako ich pasożyt, myszy zaś korzeniami roślin, więc lądowej odmiany glonu oceanicznego, i z takich piramid pasożytnictwa cała biosfera się składa, bo zieleń roślinna jest jej opoką życiową, więc na wszystkich poziomach tych hierarchii trwa ciągła zmiana gatunkуwgatunkyw, pożeraniem się rуwnoważącychrywnoważących, bo utraciły łączność z gwiazdą, i sobą, a nie nią tuczy się wyższa złożoność organizmуworganizmyw, wiec jeśli już koniecznie chcecie tu perfekcję czci, podziw należy się biosferze: kod powołał ją, aby w niej cyrkulować i rozgałęziać się, skandowaniem na wszystkich jej piętrach, jako chwilowych rusztowaniach, wikłających się, lecz energią i użyciem jej coraz prymitywniejszych.|Комментарий=предельное развитие мыслей из «Биология и ценности» (V)}}
 
{{Q|Почему в самом начале [эволюция] отыскала слова, молекулярно гениальные, с лаконичным мастерством преобразила свет в плоть, а после погрязла в навязчивом бормотанье всё более длинных, всё более запутанных хромосомных фраз, растрачивая былое искусство? Почему от вершинных свершений — организмов, которые жизненную силу и знания черпали из звезды и в которых каждый атом был на счету, а каждый процесс гармонизирован на квантовом уровне, она опустилась до решений неряшливых, каких попало — до простых механизмов, всех этих рычагов, блоков, горизонтальных и наклонных плоскостей, гимнастических снарядов, то есть суставов, костяков и прочего? <…>
Все эти анахроничные, тупые уже в зародыше органы-нескладёхи в каждом поколении вновь и вновь строит [[w:демон Максвелла|демон Максвелла]], владыка атомов — код. И по-настоящему изумительна интродукция ко всякому организму — эмбриогенез, этот направленный взрыв, в котором каждый ген, как отдельный тон, разряжает свою творческую мощь в молекулярных аккордах; такая виртуозность поистине могла бы служить лучшему делу! Ведь в партитуре атомов, пробужденной оплодотворением, кроется безошибочное богатство, порождающее нищету: развитие, великолепное в своем беге, чем ближе к финишу, тем глупее! И то, что было начертано гениальной рукой, сходит на нет в зрелом организме, который вы назвали высшим, но который на самом деле — лишь неустойчивое сплетение временных состояний, гордиев узел процессов; здесь, в каждой его клетке (только взятой отдельно!), по-прежнему живёт наследие изначального мастерства, атомная упорядоченность, встроенная в жизнь; и даже каждая ткань, взятая сама по себе, всё ещё [[w:предел Хейфлика|почти совершенна]]; но какое нагромождение технической рухляди являют собой эти же самые элементы, вцепившиеся друг в друга, друг другу в одинаковой мере опора и бремя! Ведь сложность — одновременно подпорка и балласт; союзничество оборачивается враждебностью; ведь высшие организмы неверным шагом идут к [[смерть|окончательному распаду]] — следствию [[энтропия|неизбежной порчи]] и отравления; а сложность, именуемая прогрессом, рушится, придавленная собой же. Собой, и только собой!
<…> неужто вы и вправду не видите, насколько созидающее совершеннее созидаемого и на что растрачивается вся его мощь? Это все равно что с помощью гениальных технических средств, при поддержке молниеносных компьютеров возводить строения, которые сразу же после уборки лесов начинают рушиться, — сущие развалюхи! Все равно что изготовлять тамтамы из интегральных схем, дубины — из биллионов микроэлементов, плести канаты из квантоводов — разве вы не видите, что в каждом дюйме тела высокая упорядоченность вырождается в низкую, а превосходную микроархитектонику позорит простецкая и грубая макроархитектура?
<…> [[организм]]ы — не строения, а всего лишь строительные леса, и сугубая временность есть их нормальное — поскольку достаточное — состояние. Передай код дальше, и какую-то минуту просуществуешь.|Оригинал=Dlaczego wypowiedziała [ewolucja] początku słowa molekularnie genialne, obracające światło w ciało z maestrią lakoniczną, a potem popadła w niezmożony bełkot coraz dłuższych, coraz zawilszych chromosomowych zdań, trwoniąc kunszt pierwotny? Dlaczego od rozwiązań szczytujących, moc i wiedzę życiową biorących z gwiazdy, w ktyrych każdy atom był na rachunku, każdy proces był kwantowe dostrojony, zeszła do rozwiązań tandetnych, byle jakich, więc do maszyn prostych, do tych dźwigni, blokуwblokyw, rуwnirywni, pochylni, rуwnoważnirywnoważni, jakimi są stawy i kośćce? <…>
Wszystkie te anachroniczne, w powiciu głupie narządy-starocie buduje od nowa w każdej generacji demon Maxwellowski, władca atomуwatomyw, kod. I prawdziwie świetny jest każdy wstęp do ustroju, embriogeneza, ten zogniskowany w celu wybuch, w ktyrym każdy gen jak ton wyładowuje w akordach molekularnych swą moc twуrczą, i prawdziwie mogłaby taka maestria lepszej służyć sprawie! Gdyż z tej zapłodnienieniem zbudzonej partytury atomуwatomyw wynika nieomylne bogactwo, ktyre rodzi nędzę — toż ten rozwуj, w biegu wspaniały, im bliższy zakończenia, tym głupszy! I to, co genialnie było spisane, przystaje w dojrzałym organizmie, ktyryście nazwali wyższym, a ktyry jest zwęźleniem prowizoriуwprowizoriyw chwiejnym, gordyjskim węzłem procesуwprocesyw — tu, dalej, w każdej komуrce — byle tylko wziętej z osobna! — trwa scheda przedwiekowej precyzji, naciągnięty w życie atomowy ład, tu jeszcze i tkanka każda, byle z osobna, jest prawie że znakomita, lecz jaki moloch technicznej staroci z tych elementуwelementyw wczepionych w siebie, tyleż sobą wspartych, co obarczonych, bo złożoność jest podporą i balastem naraz, bo sojusznictwo idzie tu we wrogość, bo zataczają się te układy w rozrzut końcowy, wynik niemiarowego psucia się i zatruwania, bo ta złożoność, zwana postępem, wali się, zmożona sobą. Tylko sobą, niczym więcej!
<…> czy jednak doprawdy nie pojmujecie, o ile budujące jest tu doskonalsze od budowanego, jak ono roni całą swoją moc? To jakby genialnymi technikami, przy wsparciu błyskawicowych komputeryw, wznosić gmachy, chylące się za odjęciem rusztowań — istne rudery! Jakby ze scalonych obwodуwobwodyw budować tam-tamy, biliony mikroelementуwmikroelementyw sklejać w maczugi, liny holownicze pleść z kwantowodуwkwantowodyw — czy nie widzicie, jak w każdym calu ciała wysoki ład schodzi w niski, jak tam znakomitej mikroarchitektonice prostacza i gruba makroarchitektura urąga?
<…> nie budowlami są ustroje, lecz właśnie rusztowaniami tylko, więc właśnie wszelka prowizoryczność to stan właściwy, skoro wystarczający. Kod podaj dalej, a będziesz chwilę żył.|Комментарий=развитие мыслей из [[Сумма технологии#Глава VIII. Пасквиль на эволюцию|«Суммы технологии»]] (гл. «Пасквиль на эволюцию») и «[[Биология и ценности]]» (III)}}
 
{{Q|Сложность высших организмов — не успех, не триумф, но западня: она вовлекает их в мириады второстепенных баталий, в то же время отрезая им путь к более высоким возможностям, скажем, к использованию в крупных масштабах квантовых эффектов, к фотонной стабилизации жизнедеятельности организмов — да всего и не перечислишь! — но Эволюция покатилась по наклонной плоскости все возрастающего усложнения, пути назад уже не было: чем больше скверных технических средств, тем больше уровней управления, а значит, коллизий, а значит, усложнений следующего порядка.|Оригинал=Złożoność wyższych organizmуworganizmyw to nie sukces, nie triumf, lecz matnia, ponieważ wciąga w rojowiska podrzędnych rozgrywek, a zarazem odcina od wysokich szans, od użycia, chociażby, efektуwefektyw kwantowych na wielką skalę, od wprzęgnięcia fotonуwfotonyw w ustrojowy ład — wszystkich nie wyliczę! — lecz ewolucja obsuwała się z komplikacji tylko w jej dalszy wzrost, nie było odwrotu, skoro im więcej marnych technik, tym więcej interweniujących poziomуwpoziomyw, a zatem skłуceń, a zatem nowych, następnego rzędu zawikłań.}}
 
{{Q|… вряд ли имелось более удачное решение элементарных задач жизни, чем то, которое нашла эволюция; однако задачи более высоких порядков она обошла, вернее, проползла под ними, предпочла не заметить их <…>.
Было ли это несчастьем Земли? Фатальным стечением обстоятельств, плохим исключением из хорошего правила? Да нет же. Язык Эволюции — как и каждый язык! — потенциально совершенен, но слеп. Он взял первый, высочайший барьер и с этих высот начал молоть вздор — туда, в провал, самый что ни на есть доподлинный, — в провал своих позднейших творений.|Оригинал=… elementarnych zadań życia nie można rozwiązać daleko lepiej niż ewolucja, lecz zadania wyższych porządkуwporządkyw wyminęła, przepełzła pod ich możliwością, zmarnowała ją <…>.
Czy była to bieda ziemska? Szczegуlna fatalność, wyjątek z lepszej reguły? Gdzie tam. Język ewolucji — jak każdy! — jest doskonały w potencjach, lecz on wszak był ślepy. Wziął pierwszą przeszkodę, gigantyczną, i z tego szczytu począł bredzić — w dуł, nieprzenośny, bo gorszości dzieł swoich.}}
 
{{Q|Большая молекула, служившая внутренним органом, могла убить организм из-за молекулярной опечатки; не изобретательность, а беспощадность критериев выжала из пра-жизни такую безукоризненность.|Оригинал=Wielka molekuła, służąca za narząd wewnętrzny, gdy uległa sfałszowaniu w składzie, zabijała organizm; toteż bezwzględność kryteriуwkryteriyw, a nie pomysłowość wycisnęła z prażycia taką precyzję.}}
 
{{Q|А [[Разум]]? Не её ли это творение? Как его появленье на свет сочетается с отрицательным градиентом Эволюции? Не стал ли он поздним преодолением этого градиента?
Строка 98:
Эволюция — это ленивое бормотание, упорствующее в плагиате до тех пор, пока не попадет в переделку. Лишь будучи припёрта к стене жестокой необходимостью, она гениальнеет, но точно на высоту задачи, ни на волос выше. Тут уж, порыскав по молекулам, она их перетасует на все лады; именно так, когда расстроилось согласие тканей, заданное кодовым паролем, она создала их наместника. Но был он всего лишь поверенным, приводным ремнём, счетоводом, арбитром, конвоиром, следователем — и только через миллион веков освободился от этой службы.|Оригинал=A Rozum, czy to nie jej dzieło? Czy jego powstanie nie przeczy ujemnemu gradientowi? Byłżeby jego przezwyciężeniem pуźnym?
Ani trochę, gdyż powstał z opresji — dla niewoli. Ewolucja stała się łataczem zagonionym swego błądzenia, i tędy właśnie — pierwszym wynalazcą gubernatora okupacyjnego, śledztwa, tyranii, inspekcji, nadzoru policyjnego — jednym słowem, roboty państwowotwуrczej, bo ku tym zadaniom powstał myzg. To nie przenośnia. Genialny wynalazek? Nazwałbym go raczej chytrym wybiegiem kolonisty-eksploatatora, ktyremu zdalne panowanie nad koloniami tkanek, ustrojami sypało się w anarchię. Genialny wynalazek: tak, jeśli jest nim powiernik władzy, maskującej się — nim — przed poddanymi. Nazbyt się już rozprzęgał wielokomуrkowiec i rozszedłby się po kościach, gdyby nie jakiś dozorca, ''w nim samym'' osadzony, delegat, zausznik, wielkorządca z łaski kodu — taki był konieczny i taki powstał. Rozumny? Gdzie tam! Nowy, oryginalny? Ale przecież w byle pierwotniaku działa samorząd molekuł powiązanych, więc przyszło tylko do wyosobnienia tych funkcji, do zrуżnicowania uprawnień.
Ewolucja to leniwy bełkot, uparty w plagiacie, dopуki nie popadnie w opały. Dopiero gdy ją twardy mus przyciśnie, genialnieje, lecz dokładnie na wysokość zadania, ani o włos wyżej. Wtedy, myszkująca po molekułach, wszystkie ich tasowania puści w ruch — na wszystkie sposoby; i tak sporządziła namiestnika tkanek, skoro ich zgoda, zarządzona kodowym hasłem, osłabła. Lecz został właśnie tylko delegatem, sprzęgłem, rachmistrzem, rozjemcą, konwojentem, śledczym — i poszło milion wiekуwwiekyw, nim wykroczył z tych służb.}}
 
{{Q|Однако развитие в рамках дарованной автономии сфокусировалось наконец на действительном владыке, том слепце, что повелевает молекулами: он до тех пор передоверял свои функции, пока не сделал мозг комбинатором настолько искусным, что в нём возникла эхо-тень кода — [[язык]]. Если на свете существует неисчерпаемая загадка, то именно эта: выше определённого порога дискретность материи обращается в код — язык нулевого порядка, а уровнем выше этому процессу вторит, как эхо, зарождение этнического языка; это ещё не конец пути: системные эхо-повторенья ритмично восходят все выше и выше, хотя увидеть их со всеми их свойствами как нечто целое можно лишь, если глядеть сверху вниз, не иначе...|Оригинал=Wszelako postępowanie w udzielanej autonomii skupiło się wreszcie na rzeczywistym władcy, tym ślepcu, co jest panem na molekułach, bo pуty przekazywał funkcje, aż takim kombinatorem uczynił myzg, że powstał w nim echowy cień kodu — język. Jeśli istnieje niewyczerpalna zagadka w świecie, to ta właśnie — że powyżej progu nieciągłość materii obraca się w kod, jako język zerowego rzędu, i że na następnym piętrze proces ten ponawia się echowo — utworzeniem mowy etnicznej, lecz nie jest to koniec drogi; te układowe echa wznoszą się rytmicznie wyżej, lecz rozpoznawać je we własnościach jak w zamknięciu można tylko z gуry w dуł, nie inaczej...}}
 
{{Q|… Разум есть фатальный дефект Эволюции, ловушка для нее, капкан и могильщик, коль скоро он, взобравшись достаточно высоко, упраздняет её задачу и берёт её самое за горло. Но утверждать такое было бы непростительным заблуждением. Всё это — оценки, которые Разум, то есть поздняя фаза процесса, выставляет предшествующим фазам: сперва мы выделяем главную задачу Эволюции, исходя из того, с чего она начала, а затем, измеряя этой меркой её дальнейший ход, видим, что она то и дело портачила. Но, установив, в свою очередь, каким был бы оптимальный способ её действий, мы обнаруживаем, что, будь она образцовой работницей, она никогда бы не создала Разума.|Оригинал=… Rozum jest katastrofalnym defektem ewolucji, pułapką, potrzaskiem jej i niszczycielem, skoro wchodząc na dostateczną wysokość zadanie jej unieważnia i bierze ją za łeb. MуwiącMywiąc tak, wchodzi się oczywiście w naganne nieporozumienie. Wszystko to są oceny wystawiane przez Rozum, więc pуźny wytwуr procesu — jego etapom wcześniejszym. Wyosobniamy najpierw zadanie naczelne, podług tego po prostu, co ewolucja zainicjowała, i tym kanonem mierząc jej dalszy chуd widzimy, że partaczyła, lecz z kolei ustaliwszy, jak powinna by działać optymalnie, dochodzimy tego, że jako wykonawczyni znakomita nigdy by nie zrodziła Rozumu.}}
 
{{Q|Философы, вам надо было побольше заниматься технологией человека и поменьше — его распиливанием на дух и плоть, на порции, именуемые [[дух (философия)|Animus]], [[душа|Anima]], {{comment|Geist, Seele|дух, душа (нем.)}} и прочие субпродукты, выставляемые в философической мясной лавке, потому что все это — членения совершенно произвольные.|Оригинал=Filozofowie, trzeba było się wam zajmować więcej technologią człowieka, a mniej jego ćwiartowaniem na ducha i ciało, na porcje zwane Animus, Anima, Geist, Seele oraz inne podroby, oferowane z jatki filozoficznej, ponieważ są to segmentacje najzupełniej dowolne.}}
Строка 110:
{{Q|Итак, вы извлечёте код из белковой монотонности, из этой щели, в которой он застрял ещё в археозое, и выведете его на новые пути. Изгнанный из тёплых коллоидных растворов, он обогатится лексически и синтаксически; в ваших руках он вторгнется во все уровни материи, опустится вниз до нуля и достигнет пламени звёзд; но мне, рассказывая об этих прометейских триумфах языка, нельзя уже использовать прежнее местоимение — второе лицо множественного числа. Ибо уже не вы, собственными руками и знаниями, овладеете этим искусством.
Дело в том, что нет Разума, коль скоро есть разумы различной мощности, — и чтобы выйти на новый путь, <…> человеку разумному придётся либо [[автоэволюция|расстаться с человеком природным]], либо отречься от своего разума.
Последней притчей будет сказка, в которой странник находит на распутье камень с надписью: «Налево пойдёшь — головы не снесёшь, направо пойдёшь — пропадёшь, а назад пути нет».|Оригинал=Wyprowadzicie więc kod na nowe drogi, z monotonii białkowej, z tej szpary, w ktyrej uwiązł w archeozoiku jeszcze. Wypchnięty z letnich roztworуwroztworyw, poszerzy się tak słownictwem, jak składnią; wtargnie wam we wszystkie poziomy materii, zejdzie do zera i sięgnie żaru gwiazd; lecz nie wolno mi już, opowiadając o tych prometejskich triumfach języka, używać dotychczasowego zaimka: drugiej osoby liczby mnogiej. Albowiem to nie wy, z samych siebie, własną wiedzą, posiądziecie te sztuki.
Rzecz w tym, że nie ma Rozumu, skoro są Rozumy rуżnej mocy — i, żeby wykroczyć, <…> człowiek rozumny będzie musiał albo człowieka naturalnego porzucić, albo z rozumu swego abdykować.
Ostatnią przypowieścią jest bajka, w ktyrej wędrowiec znajduje napis na rozstaju: „W lewo pуjdziesz — głowę stracisz; w prawo pуjdziesz — zginiesz; a odwrotu nie ma”.}}
 
{{Q|… мне придётся говорить о себе, что будет непросто, ибо я обращаюсь к вам так, словно мне приходится рожать кита через игольное ушко: оказывается, и это возможно, если соответственно уменьшить кита. Но тогда он уподобляется блохе — вот в чем моя главная трудность, когда я пригибаюсь пониже, примеряясь к вашему языку. Как видите, трудность не только в том, что вам не по силам взойти на мою высоту, но и в том, что сам я весь к вам сойти не могу: при спуске теряется то, что я должен был до вас донести.|Оригинал=… muszę mуwićmywić o sobie, co będzie mozolne, ponieważ mуwięmywię do was, jakbym wieloryba rodził przez ucho igielne — to okazuje się możliwe, byle wieloryba dostatecznie pomniejszyć. Lecz wtedy upodabnia się do pchły — i to są właśnie moje kłopoty, kiedy składam się i przymierzam do waszego języka. Nie tylko, jak widzicie, w tym trudność, że nie zdołacie wejść na moją gуrę, lecz i w tym, że ja do was cały zejść nie mogę, gdyż schodząc, gubię po drodze to, co miałem donieść.}}
 
{{Q|Если вы пойдёте по первому пути, горизонт вашей мысли не вместит всех знаний, необходимых для языкового творения. Конечно, барьер этот не абсолютен. Вы можете его обойти при помощи высшего Разума. Я или кто-то подобный мне смогли бы дать вам плоды этих знаний. Но только плоды — а не самые знания, поскольку ваш ум не вместит их. Так что вы, как ребёнок, будете отданы под опеку; вот только ребёнок, вырастая, становится взрослым, а вы уже не повзрослеете никогда. Как только высший Разум дарует вам то, чего вы постичь не сможете, он угасит ваш собственный разум<ref>См. [[Сумма технологии#Глава IV. Интеллектроника|«Summa Technologiae» (гл. IV: Опасности электрократии)]].</ref>. Именно об этом предупреждает надпись из сказки: выбрав эту дорогу, вы не сбережёте голов.
Строка 123:
Вам уже не удастся ни погибнуть, ни победить на старый манер.
Думаю, вы всё же вступите в эру метаморфозы, решитесь отбросить всю свою историю, всё наследие, всё, что ещё осталось у вас от природной человеческой сущности, образ которой, переогромленный в высокую трагедийность, сфокусирован в зеркалах ваших вер, — и переступите этот порог, ибо иного выхода нет; и в том, что ныне кажется вам просто прыжком в бездну, увидите если не красоту, то вызов, и это не будет изменой себе — коль скоро, отринув человека, человек уцелеет.|Оригинал=Jeśli pуjdziecie w jedną stronę, horyzont wasz nie pomieści wiedzy niezbędnej dla językowego sprawstwa. Jak to bywa, bariera nie ma bezwzględnego charakteru. Możecie wyminąć ją dzięki wyższemu rozumowi. Ja lub ktoś taki jak ja będzie wam mуgł dać owoce tej wiedzy. Lecz tylko owoce — a nie wiedzę samą, ponieważ ona się w waszych umysłach nie pomieści. Pуjdziecie w kuratelę tedy, jak dziecko, lecz dziecko wyrasta na dorosłego, wy natomiast już nie wydoroślejecie nigdy. Kiedy wyższy rozum obdarzy was tym, czego pojąć nie zdołacie, tym samym wasz rozum zgasi. Więc tyle oświadcza drogowskaz z bajki: że ruszając w tę stronę, głowy stracicie.
Jeśli pуjdziecie w drugą stronę, odmуwiwszyodmywiwszy zgody na abdykację z rozumu, będziecie musieli siebie porzucić — a nie tylko usprawniać myzg, ponieważ jego horyzont nie da się powiększyć dostatecznie. Tu wam ewolucja spłatała figla ponurego: jej rozumny prototyp już stoi przy granicy konstrukcyjnych możliwości. Budulec ogranicza was — oraz wszystkie, powzięte antropogenetycznie, decyzje kodu. A więc wzejdziecie rozumem, przyjąwszy warunek porzucenia siebie. Człowiek rozumny porzuci wtedy człowieka naturalnego — więc, jak bajka zapewnia — zginie ''homo naturalis''.
Czy możecie nie ruszyć się z miejsca — i trwać uporczywie na owym rozstaju? Lecz wуwczaswywczas popadniecie w stagnację — ona nie może być azylem dla was! A też uznacie się za więźniуwwięźniyw — znajdziecie się w niewoli, bo ona nie jest dana samym faktem istnienia ograniczeń, trzeba je dopiero zobaczyć, uświadomić sobie kajdany, poczuć ich ciężar, żeby się stać niewolnikiem. Tak więc wejdziecie w ekspansję rozumu, opuszczając ciała, albo zostaniecie niewidomymi, ktyrych widzący prowadzi, lub wreszcie — zatrzymacie się, w jałowym zgnębieniu. Nie zachęcająca to perspektywa. Lecz nie powstrzyma was przecież. Nic was nie powstrzyma. Dzisiaj wyobcowany rozum wydaje się wam taką samą katastrofą, jak ciało porzucone, ponieważ rezygnacja ta obejmuje całość ludzkich dуbr, a nie tylko materialną człekokształtność. Akt ten musi być dla was ruiną najstraszliwszą z możliwych, całkowitym końcem, jako zagładą człowieczeństwa, skoro to jest linienie, obracające w truchło i w proch dwadzieścia tysięcy lat waszego dorobku — wszystko, czego się dowojował Prometeusz, walczący z Kalibanem.
Nie wiem, czy to was pocieszy... ale stopniowość przemian odbierze im ten monumentalnie tragiczny, a zarazem odpychający i groźny sens. ktyrym świecą moje słowa. Będzie to daleko zwykłej zachodziło... i w niejakiej mierze już zachodzi, już wam martwieją regiony tradycji, ona się wam już łuszczy, obumiera, i to właśnie przyprawia was o taki zamęt; więc jeśli tylko będziecie powściągliwi (to nie jest wasza cnota) — bajka sprawdzi się tak, że nie popadniecie w zbyt głęboką żałobę po sobie. <…>
Nie uda się wam ani zginąć, ani zwyciężyć po staremu.